Luchtvaart in Transitie is een meerjarig programma met een toekenning uit het Nationaal Groeifonds gericht op het verduurzamen van de luchtvaartsector met de ambitie van klimaatneutraal in 2050. Het neemt knelpunten weg en maakt de weg vrij voor grote risicovolle schaalsprongen in technologie zoals de toepassing van waterstof als energiedrager. Daarmee richt het programma zich op doorbraaktechnologieën voor de ontwikkeling van ultra-efficiënte en op termijn emissievrije vliegtuigen, samen met de daarbij benodigde systemen en kennishuishouding.
Waarin investeert het Nationaal Groeifonds?
De energietransitie in de luchtvaart draait om het uitfaseren van het gebruik van fossiele kerosine en het introduceren van alternatieve energiedragers, waaronder waterstof. Dat vraagt op termijn ook om andere vliegtuigen. Nederland heeft in de mondiale vliegtuigbouwindustrie een leidende positie in de kennis en in de ontwikkeling van technologieën voor ultra-efficiënte vliegtuigen. Sterke Nederlandse capaciteiten in de technologieontwikkeling van lichtgewicht structuren en elektrische systemen voor vliegtuigen worden ingezet om grote stappen in de energie efficiëntie van de toekomstige vloot te zetten. Daarnaast worden vliegende demonstrators voorbereid die vliegen zonder CO2-uitstoot mogelijk moeten maken met voortstuwing op basis van waterstofverbranding en waterstof brandstofcel-elektrische aandrijvingen. De toepassing daarvan kan in eerste instantie sterk worden versneld met het ombouwen van bestaande vliegtuigen. De grote stappen in de (wereldwijde) emissies van de luchtvaart worden dan ingezet met nieuw te bouwen vliegtuigen. Ondersteunend onderzoek moet ook de sterke Nederlandse kennispositie na 2030 borgen. De investering uit het Nationaal Groeifonds in het programma is maximaal € 383 miljoen. Voor dit project is € 337 miljoen toegekend uit het Nationaal Groeifonds in 2022. Daarnaast is € 46 miljoen voorwaardelijk toegekend.
Bijdrage aan economische groei in Nederland
Luchtvaart in Transitie adresseert een strategisch belangrijk en relevant nationaal en internationaal vraagstuk: het verminderen van de uitstoot door de luchtvaart. Nederlandse kennis en kunde kan door de impulsfinanciering vanuit het Groeifonds de Nederlandse marktpositie versneld versterken. Het effect op het verdienvermogen hangt daarbij wel af van Nederlands succes in internationaal concurrerende markten én van effectief aangrenzend beleid. Daarom wordt door de vliegtuigindustrie nauw samengewerkt met internationale vliegtuigbouwers en overheden, en is deelname aan Europese onderzoeksprogramma’s zoals Clean Aviation en Clean Hydrogen essentieel. Een deel van het project is gericht op kennisborging na 2030 door het stimuleren van onderzoek op een laag Technology Readiness Level en internationale samenwerking.
Highlights in 2023
Eind 2022 zijn de eerste projecten binnen dit ambitieuze programma van start gegaan. Twee voorbeelden hiervan zijn de projecten ‘Hydrogen Ombouw Turbofan (HOT)’ en ‘Hydrogen Aircraft Powertrain and Storage Systems (HAPSS)’. In het project HOT zal Fokker Next Gen een tweemotorige Fokker 100 ombouwen waarbij één motor geschikt gemaakt wordt voor waterstofverbranding. Conscious Aerospace zal in het project HAPSS een waterstofbrandstofcel elektrische aandrijflijn ontwerpen, testen en evalueren in een De Havilland Canada Dash 8 demonstratievliegtuig voor regionale vluchten. Eind 2023 heeft het Nationaal Groeifonds voor dit project de voorwaardelijke toekenning van € 73 miljoen omgezet in een onvoorwaardelijke toekenning op basis van de resultaten van de ontwerpfase.
Binnen de overheid is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van het programma zoals toegekend door het Nationaal Groeifonds, dat onder leiding staat van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Financiën. Het programma kent een projectbureau dat wordt uitgevoerd door de Stichting Luchtvaart in Transitie die onder andere hiertoe is opgericht en waarvan het bestuur bestaat uit in het programma deelnemende private partijen. De projecten binnen Luchtvaart in Transitie worden geleid door Aeronamic, het College van Belanghebbenden Luchtvaartonderwijs, Conscious Aerospace, Embraer, Fokker Next Gen, GKN-Fokker, Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum, de Netherlands Aerospace Group en de Technische Universiteit Delft. In totaal gaat het om meer dan 60 partijen uit de Nederlandse maakindustrie.
Afbeelding: HAPSS DHC Dash 8