Verslaglegging: Thijs Doorenbosch

De kracht van Nederland ligt in het ontwikkelen van kwaliteit en kennis, niet in massaproductie. Dat was een van de conclusies in de brainstormsessies tijdens de bijeenkomst. Om die sterke punten volledig te benutten, moet de overheid een regierol pakken. Het gaat dan dus niet alleen om overheidsfinanciering, maar om focus aanbrengen, stimuleren dat onderzoeksorganisaties samenwerken met het bedrijfsleven en helpen om de ontbrekende schakels in de keten te ontwikkelen.

Open instelling beter benutten met cross-overs

In Nederland is de bereidheid om kennis te delen en samen te werken veel groter dan in de ons omringende landen. Daar heerst meer vrees voor het weglekken van intellectueel eigendom. Die open instelling in Nederland zouden we beter moeten benutten door dwars door de sectoren (cross-over) heen kennis en ervaring te delen. “Ontwikkelingen, gericht ingezet op een doel, kunnen mislukken. Maar ze vinden regelmatig hun succes in heel andere toepassingen“, schetste Guus Rijnders, UTwente-hoogleraar en Captain of Science van Holland High Tech.

“Nederland is goed voorgesorteerd in de enorme concurrentiestrijd die ontstaat rond sleuteltechnologieën als gevolg van de Chips Act en dergelijke. Maar zitten er tussen al die sleuteltechnologieën, al die ecosystemen, cross-overs die typisch passen bij de Nederlandse manier van werken? Die moeten met urgentie opgepakt worden om de innovatiekracht in Nederland te behouden.” De vraag is wel hoe je die zoektocht naar cross-overs organiseert? Moet het een behoeftegestuurd proces zijn of kunnen ze ontstaan door het uitwerken van een visie?“

Van beleid naar concrete acties

In ieder geval komen de beste ideeën tot stand door samenwerking. Daar zet HHT dan ook volop in. Bijvoorbeeld als coördinator van de Kennis- en Innovatieagenda Sleuteltechnologieën (KIA ST), lichtte Leo Warmerdam, directeur Holland High Tech toe. “Met alle betrokkenen werken we aan de ontwikkeling van actieagenda’s binnen de Nationale Technologiestrategie (NTS).” Ook zijn in het kader van de Innovatieregeling publiek private samenwerking (PPS-I) in totaal veertien strategische vierjarige programma’s opgezet, gericht op de belangrijke technologieën en urgente transities. “Voor dit jaar is 45 miljoen beschikbaar voor het financieren van samenwerkingsprojecten. Daarnaast zijn we uitstekend in staat om activiteiten te organiseren, ecosystemen te bouwen en te zorgen dat we de goede gesprekken met de goede mensen hebben, om dat proces te ondersteunen.”

Hij vertelt verder dat het ministerie van Economische Zaken (EZ) op dit moment het sectorenbeleid aan het herijken is. Daarnaast zet HHT een programmaraad op waarin een vertegenwoordiger uit elk van de ecosystemen rond een hightech sleuteltechnologie of toepassingsgebied komt te zitten. “Het gaat er dan om beleid om te zetten in concrete acties. Wat is belangrijk, waar moeten we op inzetten en welke publiek-private samenwerkingsprojecten én programma’s gaan we met prioriteit financieren?”

Er komt ook een uitbreiding voor het mkb in het financieringsbeleid van HHT.

In de MKB hightech call die binnenkort open gaat, financieren wij voor het eerst een bedrijf in zijn onderzoek. Een mkb-bedrijf kan een onderzoeker van een onderzoeksorganisatie tijdelijk in dienst nemen in een nog nader te bepalen samenwerkingsproject. Het mkb-bedrijf wordt de leidende partij en dat is redelijk uniek in de publiek-private samenwerkingen zoals wij die kennen.

Deze call opent 16 december, en vanaf eind oktober staat de inhoud van deze nieuwe call online op de website van Holland High Tech.

Innovatie betekent samenwerken

NXP is natuurlijk een voorbeeld van een Nederlands bedrijf dat is gegroeid in een wereldwijd toonaangevende positie. Het bedrijf investeert 16% van zijn omzet in onderzoek en ontwikkeling, memoreert Rob Frijns, vice-president en hoofd R&D bij NXP die een korte presentatie gaf. Ongeveer een derde van de twaalfduizend werknemers van het bedrijf werkt aan innovatie, waarvan 10% in Nederland. Samenwerking is het recept voor succes, beaamt Frijns.

We hebben het, misschien te lang, alleen geprobeerd. Nu zijn we er heel trots op dat wij continu bezig zijn om samenwerking te zoeken. Tussen de vestigingen van het wereldwijde bedrijf, maar zeker ook met alle partners om ons heen. Alleen win je het nooit. Je hebt nooit alle ‘capabilities’, nooit alle kwaliteit in huis.

Verschillende technologieën integreren is een cruciaal element in de uitdagingen waar de samenleving voor staat. Frijns noemt als voorbeeld de ontwikkeling van robots waarop we kunnen vertrouwen. “Iedereen die wel eens ChatGPT heeft gebruikt, weet dat je liever niet instapt bij een auto die wordt aangestuurd door ChatGPT.”

Nu leven we nog in een ‘on demand’-wereld waarin we op een knop drukken en dan gebeurt er iets. Maar Frijns verwacht dat we toegaan naar een wereld waarin robots om ons heen weten wat we nodig hebben, of waar we naartoe willen, of welk onderhoud aan ons huis noodzakelijk is. De robots die daarvoor zorgen, moeten we kunnen vertrouwen. “In de keten waarnemen (sense), denken (think), verbinden (connect) en handelen (act) kan er bij de huidige robots nog veel worden verbeterd aan ‘sense’ en ‘think’”, stelt Frijns. En die aspecten moeten nog beter samengaan met functionele en digitale veiligheid, om te zorgen dat bijvoorbeeld de zelfrijdende auto niet crasht, maar de besturing ook niet overgenomen kan worden door een kwaadwillende.

Financiering mkb is een probleem

Op de Nederlandse universiteiten, hogescholen en andere onderzoeksorganisaties ontstaan voldoende innovatieve ideeën om mee aan de slag te gaan. En voor een deel gebeurt dat ook wel. Nederland telde in 2021 1.400 kennisintensieve startende bedrijven (deep tech startups), blijkt uit cijfers van startup-aanjager Techleap.nl. Dat is gerekend per miljoen inwoners meer dan het Europees gemiddelde. Het probleem is dat deze bedrijven meer moeite hebben om zelfstandig te kunnen uitgroeien tot significante spelers op de wereldmarkt. Daardoor komen ze al snel in handen van buitenlandse ondernemingen.

Onvoldoende financiering van Nederlandse investeerders is daarbij een groot probleem, beaamden verschillende deelnemers in de brainstormsessies. De overheid kan een rol spelen door grote investeerders te stimuleren meer durfkapitaal beschikbaar te stellen. Eén van hen was heel stellig. ''We zijn gewoon veel te behoudend. En daardoor worden we aan alle kanten voorbijgelopen. In Nederland zijn we veel te bang dat een investering weggegooid geld blijkt. Maar je moet gewoon durven iets te doen. Als het uit elkaar knapt, is dat jammer. Dat kapitaal komt ergens anders wel weer op tafel. Gewoon maar laten knallen, is heel gebruikelijk in Amerika. En dat mis ik hier.''

Er liggen dus taken voor de overheid, bedrijfsleven, onderzoeksorganisaties en de financiële sector. Alleen door goed samenwerken en over domeingrenzen te kijken naar onvermoede kansen, lukt het om de Nederlandse economie met baanbrekende technologie te blijven versterken.

Klik hier voor de presentaties

Foto's Visie en Ambitie Sessie Oost