Nederland is volop in de race om de Einstein Telescope te mogen bouwen. Vandaag zetten de provincie Limburg, wetenschapsfinancier NWO en de Rijksoverheid een belangrijke stap vooruit om samen met partners in Duitsland en België het grootste wetenschappelijke bouwproject ooit binnen te halen: de oprichting van Einstein Telescope Nederland (ET-NL). ET-NL gaat een coördinerende en aanjagende rol vervullen tussen alle partijen in Nederland die werken aan de komst van de telescoop in de Euregio Maas-Rijn (EMR, grensregio in Zuid-Limburg).
Beeld: Marco Kraan/Nikhef
Vandaag wordt ook bekend wie het ET-NL gaan bemensen. Sjoerd Sjoerdsma is aangesteld als CEO van ET-NL. Hij brengt als ervaren Tweede Kamerlid en voormalig diplomaat de politiek-bestuurlijke ervaring mee om nationaal en internationaal te verbinden en aan te jagen. Sjoerdsma is opgegroeid in Limburg en kijkt er naar uit om samen met alle betrokkenen het beste bidbook, het projectvoorstel, voor de Einstein Telescope af te leveren.
Sjoerd Sjoerdsma:
De Einstein Telescope is een wetenschappelijk wonder en zal een grote boost zijn voor de economie van Nederland en de Limburgse economie in het bijzonder. Ik ben trots dat ik leiding mag geven aan het team dat alles op alles zal zetten om de Einstein Telescope hier naartoe te halen.
Tweede persoon die vandaag start bij de nieuw opgerichte netwerkorganisatie is Stan Bentvelsen. Hij wordt als Chief Science Officer (CSO) verantwoordelijk voor het wetenschappelijke gedeelte van het bidbook. Een cruciale rol, want we gaan met dit instrument voorbij de grenzen van wat wetenschappelijk nu mogelijk is. Bentvelsen is een internationaal vooraanstaand natuurkundige die eerder als directeur van Nikhef én als wetenschappelijk directeur van het projectbureau Einstein Telescope EMR mede aan de basis heeft gestaan van de opdracht deze telescoop naar het grensgebied van Nederland, België en Duitsland te halen. Daar gaat hij in zijn nieuwe rol een logisch vervolg aan geven.
Stan Bentvelsen:
De Einstein Telescoop zal de komende decennia ons beeld en onze kennis van het universum flink opschudden. Deze telescoop is in wetenschappelijk opzicht echt revolutionair en baanbrekend en daar heeft de hele wereld profijt van. We gaan er alles aan doen om dat instrument in de Euregio Maas-Rijn te bouwen.
De oprichting van de organisatie maakt deel uit van de extra investering van € 16 miljoen, waarvan € 4,2 miljoen van de Provincie Limburg, die minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) op Prinsjesdag al aankondigde.
Minister Bruins:
De Einstein Telescope gaat een kraamkamer van nieuwe wetenschap worden die niet alleen leidt tot nieuwe ontdekkingen over het heelal, maar ook veel nieuwe technologie kan opleveren die ons leven zal veranderen. De komende twee jaar zijn cruciaal om ons plan zo kansrijk te maken als we maar kunnen. Daar is veel werk voor nodig, van het ontwerp van dit technische hoogstandje, tot het lobbywerk om steun voor onze plannen te krijgen. Ik heb veel vertrouwen in deze mensen en in de race om die telescoop naar onze grensregio te halen.
Nationale prioriteit
Op meerdere plekken in Europa werken landen aan een goed voorstel om de Einstein Telescope te mogen bouwen. Italië is in de race, en Nederland, samen met partners uit België en Duitsland, ook. Nederland heeft uit het Groeifonds een reservering van € 870 miljoen klaarstaan voor de bouw van de telescoop. Om te onderstrepen hoe belangrijk de telescoop is voor de wetenschap, maatschappij en onze economie, verklaarde het kabinet het binnenhalen van de telescoop afgelopen november tot een nationale prioriteit.
Wat is de Einstein Telescope
De Einstein Telescope is geen telescoop zoals veel mensen die kennen. Het is een ondergrondse driehoek van grote buizen, waarin laserstralen worden afgevuurd en daarna teruggekaatst worden met spiegels. Door die stralen heel precies te meten kun je zwaartekrachtgolven uit de ruimte opsporen. Hiermee kunnen wetenschappers nieuwe dingen te weten komen over ons universum en voor het eerst de relativiteitstheorie van Einstein testen. Voor de ontwikkeling van de telescoop is veel nieuw kennis nodig en het stimuleert technologische innovaties en bedrijvigheid. Diverse aangesloten Europese landen beslissen naar verwachting eind 2026 waar de telescoop gebouwd mag worden. De precieze datum waarop het projectvoorstel ingeleverd moet worden is nog niet bekend.
Een telescoop van deze grootte is niet alleen een boost voor de wetenschap, maar trekt ook veel wetenschappers van over de hele wereld aan. Op basis van onderzoek is de verwachting dat elke euro voor de Einstein Telescope 3 tot 4 keer wordt terugverdiend en de telescoop direct en indirect 2000 banen gaat creëren. Niet alleen voor wetenschappers, maar ook voor bijvoorbeeld praktisch opgeleide technici. De voorbereidingen van de telescoop in de regio heeft ook verschillende onderwijsinitiatieven gestimuleerd. Voorbeelden hiervan zijn het Einstein Telescope Education Center (ETEC), gesitueerd in het Discovery Museum in Kerkrade, en de toekomstige Einstein Academy, waar mbo’ers en hbo’ers opgeleid worden die na hun studie aan het werk kunnen bij of rond de Einstein Telescope.
