De concurrentiepositie van Europa en Nederland in de wereldeconomie staat onder druk. We willen minder afhankelijk zijn van kritieke grondstoffen én de productie van schonere (energie)technologieën zoals batterijen, wind en zon versnellen. De Europese Commissie heeft medi maart voorstellen naar buiten gebracht om dit te ondersteunen. Het kabinet ziet de Net Zero Industry Act (NZIA), de Critical Raw Materials Act (CRMA) en de strategie voor lange termijn concurrentievermogen als stappen in de juiste richting, maar heeft voor de uitwerking diverse aandachtspunten.
Minister Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat):
Europese samenwerking is nodig om ongewenste afhankelijkheid van niet-EU-landen aan te pakken én innovatie te stimuleren om de industrie te verduurzamen. Dat gaat verder dan alleen extra publieke financiering, maar ook om snellere vergunningverlening en eenvoudigere regels. Alles wat nodig is om ondernemen makkelijker te maken en te richten op resultaten die we nodig hebben om verduurzaming te versnellen, moet hierin worden meegenomen.
Dat kan straks in de uitwerking nog beter. Bijvoorbeeld door een betere samenhang tussen energie-, milieu- en natuurwetgeving die nu soms tegen elkaar ingaan en duurzame innovaties vertragen. Maar ook door in het EU-voorstel voor kritieke grondstoffen ook halfproducten mee te nemen. En in het Europese voorstel voor schonere industrie niet alleen naar groene energietechnologie te kijken, maar ook andere innovaties zoals bioraffinage en chemische recycling te stimuleren. Het kabinet gaat deze EU-voorstellen nu nauwgezet bestuderen om te kunnen bijdragen aan de uitwerking.
NZIA ook op meer innovatieve technologieën en wegnemen regeldruk richten
Het EU-voorstel voor de Net Zero Industry Act richt zich op eenvoudigere regels, versnelling van vergunningsprocedures en het verbeteren van toegang tot (private) financiering voor schone technologie. Extra inzet op het verminderen van regeldruk en de samenhang tussen wetgeving verbeteren, zijn voor het kabinet speerpunten.
De Europese Commissie concentreert de NZIA nu vooral op een aantal sectoren die de productiecapaciteit van groene energietechnologie versterken. Maar het is belangrijk dat voor verduurzaming van de industrie breder wordt gekeken naar meer steun voor veelbelovende technologieën en naar experimenteerruimte voor duurzame innovatie.
Naast kritieke grondstoffen ook halfproducten onderdeel van de CRMA
Met de Critical Raw Materials Act is de EU van plan om voldoende beschikbaarheid van kritieke grondstoffen zoals lithium en kobalt te gaan bereiken. Kritieke grondstoffen zijn nodig voor bijvoorbeeld batterijen, windmolens, halfgeleiders, waterstofproductie, zonnepanelen en ledverlichting.
Ook het Nederlandse kabinet heeft uitgesproken om risico’s op nieuwe afhankelijkheden aan te pakken. Voor sommige van deze kritieke grondstoffen zijn we momenteel afhankelijk van derde landen die 90% van de wereldproductie bezitten. In toenemende mate is controle over kritieke grondstoffen naast economische invloed ook in te zetten als geopolitiek wapen. In een al eerder gepubliceerd voorstel maakt minister Micky Adriaansens (EZK) zich sterk dat naast grondstoffen, ook halfproducten straks onderdeel moeten zijn van de CRMA, omdat ook daar ongewenste afhankelijkheden optreden.
Het heeft bovendien de voorkeur om naast het in Nederland en de EU opbouwen van meer raffinage-, verwerkings-, assemblage-, recycling- en transportcapaciteit samen te werken met andere grondstofrijke landen. Die toeleveringsketen is de expertise van bedrijven zelf. De CRMA is echter wel een middel om naast inzicht ook coördinatie te regelen. Bijvoorbeeld bij het spreiden van risico’s door via innovatie in te zetten op minder schaarse alternatieven, op circulariteit en op alternatieve leveranciers.
Aandacht voor uniforme toepassing wetgeving en gelijk speelveld
Een goed functionerende interne markt ligt aan de basis van het concurrentievermogen en het streven naar minder afhankelijkheid in de EU. Nederland stelt daarom dat de Europese Commissie niet alleen aandacht moet hebben voor wetgeving, maar ook voor het overal overnemen door en toepassen van die wetgeving in lidstaten. Daarnaast is het actief bewaken van een gelijk speelveld op de EU interne markt zelf noodzaak, zoals bij het aanpakken van oneigenlijke voordelen door subsidies bij aanbestedingen.
De verantwoordelijke ministers, waaronder namens Nederland Micky Adriaansens (EZK), bespreken de komende maanden de NZIA, de CRMA en de strategie voor een op lange termijn goed functionerende interne markt in de EU Raad voor Concurrentievermogen. Na akkoord in deze Raad en na de onderhandelingen met het Europees Parlement gaat dit pakket omgezet worden in regelgeving.
