De Nederlandse ruimtevaartsector draagt met een sterk nationaal ecosysteem bij aan het oplossen van belangrijke maatschappelijke uitdagingen. Dit gaat bijvoorbeeld over weer en klimaat, emissiemonitoring, safety, security en defensie. Nederland, ESA, de EU en de NAVO erkennen het kritieke karakter van deze infrastructuur en internationaal nemen ruimtevaartactiviteiten sterk toe.

In lijn met de lange termijn ruimtevaart agenda (LTR) wil de sector zich richten op 4 applicatie-velden, namelijk satellietcommunicatie, space situational awareness, aardobservatie voor klimaat en leefomgeving, en “Positie, navigatie en timing (PNT)”. Om dit bereiken is het nodig om de ruimte infrastructuur te verbeteren met betrekking tot platformen, lanceerders en datagebruik.

Looptijd programma: 4 jaar | 2024 - 2027

Vraagstelling

Nederland heeft begin dit jaar de lange termijn ruimtevaart agenda (LTR) uitgebracht. De LTR is opgesteld onder begeleiding van een Regiecommissie met hoog-ambtelijke vertegenwoordiging uit diverse ministeries en nauwe betrokkenheid van de sector en andere publieke partijen. Een reactie van het kabinet staat begin 2025 op de agenda. De LTR geeft een goed beeld waar Nederland heen wil, en dat beeld is ambitieus: met zes missies worden prikkelende doelstellingen voor de impact van ruimtevaart in en door Nederland geschetst. Het strategisch pogramma Space zorgt er mede voor dat de kennisbasis onder deze missies op orde is.

Hoewel de missies met name over de impact en applicatie van ruimtevaart gaan, is het van belang dat allereerst de infrastructuur op orde is. Hierbij kijken we binnen het strategisch programma naar drie zaken:

1. Platformen | Welke platformontwikkelingen (CubeSats, SmallSats, zonnepanelen, etc.) zijn nodig om de nationale ambitie te kunnen uitvoeren en om internationaal onderscheidende systemen te kunnen ontwikkelen?
2. Lanceerders | Welke lanceerder ontwikkelingen zijn nodig om aan frequente en snelle lanceerbehoeften te voldoen en om duurzaam objecten in de ruimte te brengen?
3. Datagebruik | Wat is nodig om de satellietdata beter en voor meer toepassingen (andere sectoren) te laten aansluiten bij de behoeften van eindgebruikers?

Met het hebben van een goede kennisbasis voor de ruimte infrastructuur legt het strategisch programma het fundament, waarop vervolgens gebouwd wordt met vier applicaties:

1. Satellietcommunicatie | Met welke technologieën kunnen we in de waardeketens voor laser en quantum communicatiesystemen en netwerken sleutelposities verwerven?
2. Space situational awareness | Hoe beschermen we ons ruimtevaartkapitaal en voorkomen we congestie van de ruimte?
3. Aardobservatie | Met welke technologieën kunnen we blijvend cruciale inzichten genereren in atmosfeer, land(activiteiten) en water ten behoeve van klimaat, luchtkwaliteit, biodiversiteit en veiligheid?
4. Positie, navigatie en timing (PNT | Hoe verbeteren we robuustheid en (Europese) autonomie van PNT-systemen?

Doelstelling

Nederland:

• levert met ruimtevaarttechnologie een bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen op het gebied van veiligheid, weer en klimaat, volksgezondheid en biodiversiteit en defensie.
• is in staat om een strategische bijdrage binnen internationale organisaties zoals ESA, EU en NAVO en in internationale samenwerking zoals met NASA en JAXA te leveren.
• versterkt kennispositie in relevante sleuteltechnologieën.
• verovert sleutelposities (‘control points’) in internationale waardeketens.

Aanpak

De gekozen onderwerpen reflecteren een integrale aanpak, en zorgen er zo voor dat de basisinfrastructuur op orde is voor Nederland om toegang tot de ruimte te hebben en houden. Daarnaast reflecteert de keuze voor applicatievelden een nadere specialisatie richting sleutelposities (‘control points’) in internationale waardeketens, waarbij aan het toekomstig Nederlands verdienvermogen en de transitie naar een groene economie wordt verwerkt. Het strategisch programma houdt daarbij rekening met de roadmaps van de kennisinstellingen, maar stelt ook de ontwikkelbehoeftes van het Nederlandse bedrijfsleven op het gebied van ruimtevaart centraal.

Relatie met urgente transities, KIA's en technologieën

Het strategisch programma draagt in de breedte bij aan de verschillende maatschappelijke uitdagingen zoals geformuleerd in de KIA’s (Kennis en Innovatieagenda’s). In alle gevallen geldt dat ruimtevaarttechnologie een gereedschapskist biedt om oplossingen mogelijk te maken. Zo maken satellieten gestandaardiseerde globale metingen van uitstoot en concentraties van broeikasgassen mogelijk, om zo een bijdrage te leveren aan een robuust, maatschappelijk gedragen energiesysteem (MMIP 13, IKIA Klimaat & Energie). Op dezelfde manier kan een bijdrage worden geleverd ziektelast als gevolg van een ongezonde leefstijl en ongezonde leefomgeving, specifiek op het gebied van fijnstofconcentraties (KIA Gezondheid & Zorg). Voor de missie “een operationeel inzetbare ruimtevaartcapaciteit voor defensie en veiligheid”, helpt dit strategisch programma de kennisbasis realiseren waardoor deze ruimtecapaciteit daadwerkelijk, mede, in Nederland kan worden ontwikkeld (KIA Veiligheid).